Àðõèìàíäðèò Éîàí (Ôèëèïîâ)
Èç êíèãàòà „Êàê ïðàâîñëàâíèòå èêóìåíèñòè ãðåøàò ïðîòèâ Ãîñïîäà è ïðîòèâ ïðàâîñëàâíàòà âÿðà“
ÊÀÊ ÑÅ ÎÒÍÀÑßÒ ÑÂÅÒÖÈÒÅ ÍÀ ÏÐÀÂÎÑËÀÂÍÀÒÀ ÖÚÐÊÂÀ ÊÚÌ ÌÎËÈÒÂÅÍÎÒÎ ÎÁÙÓÂÀÍÅ Ñ ÈÍÎÑËÀÂÍÈÒÅ?
„Íàìðàçèõ ñúáðàíèåòî íà ëóêàâñòâàùèòå, è ñ íå÷åñòèâè íÿìà äà ñåäíà” (Ïñ. 25:5, ñëàâ.)
Ñâåòèòåë Ìàðê Åôåñêè å êàçàë: „È òúé, íèå ñå îòâúðíàõìå îò òÿõ (ðèìîêàòîëèöèòå, á.ì.) êàòî îò åðåòèöè, è çàòîâà ñå îãðàæäàõìå îò òÿõ. È êàêâî ïîâå÷å å íóæíî? Ïîíåæå áëàãî÷åñòèâèòå çàêîíè ãîâîðÿò òàêà: „ßâÿâà ñå åðåòèê è ïîäëåæè íà çàêîíà ïðîòèâ åðåòèöèòå òîçè, êîéòî ìàêàð è íå ñ ìíîãî, ñå îòêëîíÿâà îò Ïðàâîñëàâíàòà âÿðà”. Àêî ïúê ëàòèíÿíèòå ñ íèùî íå ñà ñå îòêëîíèëè îò ïðàâàòà Âÿðà, òî èçãëåæäà íàïðàçíî ãè îòñè÷àìå; íî àêî òå ñúâúðøåíî ñà ñå îòêëîíèëè, è òî ïî îòíîøåíèå íà áîãîñëîâèåòî çà Ñâåòèÿ Äóõ, õóëàòà ïî îòíîøåíèå íà Êîãîòî å íàé-ãîëÿìàòà îò âñè÷êè îïàñíîñòè, òî å ÿñíî, ÷å òå ñà åðåòèöè, è íèå ãè îòñè÷àìå êàòî åðåòèöè. Çàùî è ïîìàçâàìå ñ Ìèðî òåçè, êîèòî èäâàò îò òÿõ ïðè íàñ? Íå å ëè ÿñíî, ÷å êàòî åðåòèöè?... Íèå ñìå ãè îòäåëèëè è îòñåêëè îò îáùîòî Òÿëî íà Öúðêâàòà”[1].
* * *
 ñâîåòî Çàâåùàíèå çà Ïðàâîñëàâíàòà âÿðà, íàïèñàíî â Õ²² â., ïðåïîäîáíè Òåîäîñèé Êèåâî-Ïå÷åðñêè êàçâà:
„Ñ ëàòèíñêàòà (êàòîëè÷åñêàòà) âÿðà íå ñå ïðèîáùàâàéòå, íå ñå ïðèäúðæàéòå êúì òåõíèòå îáè÷àè, îò ïðè÷àñòèå[2] ñ òÿõ áÿãàéòå, è âñÿêî òÿõíî ó÷åíèå èçáÿãâàéòå, è îò òåõíèòå íðàâè ñå ãíóñåòå.
Ïàçåòå ñå, ÷åäà, îò êðèâîâåðöèòå, è îò âñè÷êè òåõíè áåñåäè, ïîíåæå è íàøàòà çåìÿ ñå íàïúëíè ñ òÿõ. Àêî íÿêîé ùå ñïàñè äóøàòà ñè, òî òîâà ìîæå äà ñòàíå ñàìî êàòî æèâåå â Ïðàâîñëàâíàòà âÿðà, ïîíåæå íÿìà äðóãà âÿðà, ïî-äîáðà îò íàøàòà ÷èñòà è ñâÿòà Ïðàâîñëàâíà âÿðà.
Êàòî æèâååø â òàçè âÿðà, íå ñàìî ùå ñå èçáàâèø îò ãðåõîâåòå è îò âå÷íèòå ìúêè, íî è ùå ñòàíåø ïðè÷àñòíèê íà âå÷íèÿ æèâîò, è áåçêðàé ùå ñå ðàäâàø ñúñ ñâåòèèòå. À òåçè, êîèòî æèâåÿò â äðóãà âÿðà – â êàòîëè÷åñêàòà èëè ìþñþëìàíñêàòà, èëè àðìåíñêàòà – íÿìà äà âèäÿò âå÷íèÿ æèâîò.
Íå ïîäîáàâà ñúùî òàêà, ÷åäî, äà õâàëèì ÷óæäàòà âÿðà. Êîéòî õâàëè ÷óæäàòà âÿðà, âñå åäíî, ÷å õóëè ñâîÿòà. Àêî íÿêîé çàïî÷íå äà õâàëè è ñâîÿòà, è ÷óæäàòà, òî òîé å äâîåâåðåö, áëèçúê äî åðåñ. À òè, ÷åäî, ñå ïàçè îò òàêèâà è íåïðåñòàííî õâàëè ñâîÿòà âÿðà. Íå ñå ïîáðàòèìÿâàé ñ òÿõ, íî áÿãàé îò òÿõ, è ñå ïîäâèçàâàé â ñâîÿòà âÿðà ÷ðåç äîáðè äåëà. Ìèëîñòèíÿ ïðàâè íå ñàìî íà ñâîèòå ïî âÿðà, íî è íà ÷óæäîâåðíèòå. Àêî âèäèø ãîë èëè ãëàäåí, èëè ïîïàäíàë â áåäà – áèë òîé åâðåèí èëè òóð÷èí, èëè ëàòèíåö – êúì âñåêèãî áúäè ìèëîñúðäåí, èçáàâè ãî îò áåäàòà êàêòî ìîæåø, è íÿìà äà áúäåø ëèøåí îò íàãðàäà îò Áîãà, ïîíåæå Ñàì Áîã â ñåãàøíèÿ âåê èçëèâà Ñâîèòå ìèëîñòè íå ñàìî íàä õðèñòèÿíèòå, íî è íàä íåâåðíèöèòå. Çà åçè÷íèöèòå è èíîâåðöèòå Áîã â òîçè âåê ñå ãðèæè, íî â áúäåùèÿ òå ùå áúäàò ÷óæäè íà âå÷íèòå áëàãà. À íèå, êîèòî æèâååì â Ïðàâîñëàâíàòà âÿðà, è òóê ïîëó÷àâàìå âñè÷êè áëàãà îò Áîãà, è â áúäåùèÿ âåê ùå íè ñïàñè íàøèÿò Ãîñïîä Èèñóñ Õðèñòîñ.
×åäî, àêî áúäå íóæíî äîðè äà óìðåø çà ñâîÿòà ñâåòà âÿðà, ñ äðúçíîâåíèå îòèäè íà ñìúðò. Òàêà è ñâåòèèòå ñà óìèðàëè çà âÿðàòà, à ñåãà æèâåÿò â Õðèñòà. À òè, ÷åäî, àêî âèäèø èíîâåðíè äà ñïîðÿò ñ âåðíè, êàòî èñêàò ñ èçìàìà äà ãè îòêëîíÿò îò ïðàâàòà âÿðà, ïîìîãíè íà ïðàâîñëàâíèòå. Ñ òîâà âñå åäíî, ÷å ùå èçáàâèø îâöà îò óñòàòà íà ëúâà. À àêî çàìúë÷èø è ãè îñòàâèø áåç ïîìîù, òî òîâà å âñå åäíî, êàòî äà ñè îòíåë èçêóïåíàòà äóøà îò Õðèñòà è äà ñè ÿ ïðîäàë íà ñàòàíàòà.
Àêî ïðîòèâÿùèÿò ñå òè êàæå: „Âàøàòà âÿðà è íàøàòà âÿðà ñà îò Áîãà”, òî òè, ÷åäî, îòãîâîðè òàêà: „Êðèâîâåðåöî! Íèìà òè è Áîãà ñ÷èòàø çà äâîåâåðåö! Íå ÷óâàø ëè òè, êîéòî ñè ðàçâðàòèí îò çëàòà âÿðà, êàêâî êàçâà Ïèñàíèåòî: „Åäèí å Ãîñïîä, åäíà å âÿðàòà, åäíî å Êðúùåíèåòî” (Åôåñ. 4:5)? Íå ñëóøàø ëè àïîñòîë Ïàâåë, êîéòî ãîâîðè: „Àêî äîðè àíãåë îò íåáåòî âè áëàãîâåñòè íåùî ïî-äðóãî îò òîâà, êîåòî íèå âè áëàãîâåñòèõìå, äà áúäå ïðîêëåò” (Ãàë. 1:8)”.
À âèå (ëàòèíöèòå), êàòî îòõâúðëèõòå ïðîïîâåäòà íà Àïîñòîëèòå è ñâåòèòå Îòöè, âúçïðèåõòå íåïðàâà è ðàçâðàòåíà âÿðà, ïúëíà ñ ïîãèáåë. Çàòîâà ñòå è îòõâúðëåíè îò íàñ. Çàòîâà íå ïîäîáàâà íèå äà ñëóæèì ñ âàñ è äà ïðèñòúïâàìå çàåäíî êúì Áîæåñòâåíèòå Òàéíè – íèòî âèå êúì íàøèòå, íèòî íèå êúì âàøèòå, çàùîòî âèå ñòå ìúðòâè è ïðèíàñÿòå ìúðòâà æåðòâà, à íèå ïðèíàñÿìå æåðòâà íà Æèâèÿ Áîã – ÷èñòà è íåïîðî÷íà, çà äà íàñëåäèì æèâîò âå÷åí...”[3].
* * *
 èçâåñòíàòà „Ïîâåñò çà ñâåòèòå 26 Çîãðàôñêè ïðåïîäîáíîìú÷åíèöè” ñå ðàçêàçâà çà ñúñëóæåíèÿòà íà íÿêîè àòîíñêè ìîíàñè ñ ðèìîêàòîëèöèòå, ïî ïîäîáåí íà÷èí, êàêòî ãî ïðàâÿò äíåøíèòå èêóìåíèñòè, ñ òàçè ðàçëèêà, ÷å òîãàâà å áèëî ïî ïðèíóäà, à äíåñ ïðàâîñëàâíèòå èêóìåíèñòè ãî ïðàâÿò äîáðîâîëíî. Íåêà îáà÷å âèäèì êàê Áîã å ïðîñëàâèë ñ íåòëåííèòå âåíöè íà ñâåòîñòòà îíåçè ñâåòîãîðñêè ìîíàñè, êîèòî ñå îòêàçàëè îò èêóìåíè÷åñêîòî ïðåäëîæåíèå íà òîãàâàøíèòå åðåòèöè-ðèìîêàòîëèöè, íàðè÷àíè äíåñ îò ïðàâîñëàâíèòå èêóìåíèñòè „íàøè áðàòÿ â Õðèñòà”, è êàê Áîã ñòðàøíî å íàêàçàë òåçè, êîèòî ñúñëóæèëè ïî èêóìåíè÷åñêè ìàíèåð ñ ðèìîêàòîëèöèòå.
 êðàÿ íà Õ²²² âåê (îê. 1280 ã.) íà Ñâåòà Ãîðà, çåìíèÿ äÿë íà Ïðåñâåòà Áîãîðîäèöà, íàõëóëè âúîðúæåíè ðèìîêàòîëè÷åñêè „ìèñèîíåðè” è çàïî÷íàëè äà ïðåñëåäâàò âñè÷êè, êîèòî îáèòàâàëè òàì. Íàé-íàïðåä òå íàïàäíàëè Ëàâðàòà íà ñâ. Àòàíàñèé è ïðåäëîæèëè íà ìîíàñèòå òàì äà ñåñúåäèíÿò ñ òÿõíàòà ëàòèíñêà âÿðà è äà âëÿçàò â îáùåíèå ñ òÿõ. Ìîíàñèòå, èçïëàøåíè è íå ðàçáèðàéêè äîáðå àïîñòîëñêèòå ñëîâà: „Äàéòå ìÿñòî íàÁîæèÿ ãíÿâ” (Ðèì.12:19), ÷ðåç åäèí ñâîé îòëú÷åí ñâåùåíîèíîê ñå ñúãëàñèëè, ñúåäèíèëè ñå ñ òÿõ è ïî òàêúâ íà÷èí ñïàñèëè æèâîòà ñè. Ïî-êúñíî òåçè ìîíàñè áèëè èçîáëè÷åíè è íàêàçàíè îò Áîãà.
Èçáèâàíåòî íà Àòîíñêèòå ïðåïîäîáíîìú÷åíèöè îò ðèìîêàòîëèöèòå â Õ²²² â. Ãîðå âäÿñíî ñà èçîáðàçåíè ñâ. 26 Çîãðàôñêè ïðåïîäîáíîìú÷åíèöè
Ñëåä òîâà ëàòèíöèòå îòèøëè â Èâåðñêàòà ëàâðà è ïîèñêàëè îò òàìîøíèòå èíîöè è òå äà ñå îáåäèíÿò ñ òÿõ. Èíîöèòå îò òîçè ìàíàñòèð íå ñàìî íå ñêëîíèëè íà òîâà, íî èçîáëè÷èëè íå÷åñòèâöèòå è ñïîðåä äóìèòå íà àïîñòîëà (Ãàë. 1:8) ãè ïðîêëåëè çà òÿõíîòî íîâîâúâåäåíèå. Áåççàêîííèöèòå, êàòî ÷óëè òîâà, ðàçÿðèëè ñå, èçâëåêëè íàâúí âñè÷êè áðàòÿ îò ìàíàñòèðà, íàòîâàðèëè ñòàðåéøèíèòå íà êîðàá è çàåäíî ñ íåãî ãè ïîòîïèëè â ìîðåòî. Òàêà òåçè áëàæåíè èíîöè, çà òîâà, ÷å íå ñå ïîêîðèëè íà áåççàêîííèöèòå, ïðèåëè ìú÷åíè÷åñêè è èçïîâåäíè÷åñêè âåíåö. À ïî-ìëàäèòå îò òÿõ áèëè îòêàðàíè â ïëåí â Èòàëèÿ, êúäåòî, ñëåä êàòî èì ñúáëåêëè èíî÷åñêèòå äðåõè, ãè ïðîäàëè íà åâðåèòå.
Îò Èâåðñêàòà ëàâðà ëàòèíöèòå îòèøëè âúâ Âàòîïåäñêèÿ ìàíàñòèð. Òå èçáèëè êîëêîòî èíîöè íàìåðèëè òàì, ïîíåæå èíîöèòå ãè èçîáëè÷èëè çà íå÷åñòèåòî èì, à îñòàíàëèòå, êîèòî ñå êðèåëè â ãîðàòà, îòêðèëè, è êàòî íå óñïåëè äà ãè ñêëîíÿò äà ñå îáåäèíÿò ñ òÿõ, èçáåñèëè âñè÷êè òåçè èíîöè íà ìÿñòîòî, êúäåòî ãè íàìåðèëè.
Ñëåä òîâà ëàòèíöèòå ïðåìèíàëè îò äðóãàòà ñòðàíà íà Ñâåòà Ãîðà è ñå äîáëèæèëè äî ìàíàñòèðà íà ñâ. âåëèêîìú÷åíèê Ãåîðãè, íàðè÷àí Çîãðàô. Èãóìåíúò íà ìàíàñòèðà, ïðåïîäîáíè Òîìà, îáà÷å çíàåë çà íàïàäåíèåòî íà íå÷åñòèâèòå åðåòèöè îò åäèí äîáðîäåòåëåí ñòàðåö, íà êîãîòî ñå ÿâèëà Ïðåñâåòà Áîãîðîäèöà è ãî ïðåäóïðåäèëà çà îïàñíîñòòà, êàòî ìó êàçàëà: „Èäè ïî-ñêîðî è êàæè íà áðàòÿòà â ìàíàñòèðà, ÷å âðàãîâåòå íà Ìîÿ Ñèí è íà Ìåíå[4] âå÷å ñà áëèçî. Êîéòî å íåìîùåí, íåêà ñå ñêðèå, äîêàòî ïðåìèíå èçêóøåíèåòî; íî òåçè, êîèòî æåëàÿò ìú÷åíè÷åñêè âåíåö, íåêà îñòàíàò”.
Èêîíàòà íà Ïðåñâåòà Áîãîðîäèöà „Àêàòèñòíà”, êîÿòî ïðåäóïðåäèëà Çîãðàôñêèòå ìîíàñè çà íàøåñòâèåòî íà ðèìîêàòîëèöèòå
Ëàòèíöèòå çàîáèêîëèëè ìàíàñòèðà îò âñè÷êè ñòðàíè è çàïî÷íàëè äà âèêàò êúì ìîíàñèòå, êîèòî ñå áèëè çàòâîðèëè â êóëàòà: „Îòâîðåòå íè, ãîñïîäà, îòâîðåòå!” Ïðåïîäîáíèÿò èãóìåí èì îòâúðíàë: „Íå âè çíàåì îòêúäå ñòå”. Ëàòèíöèòå ïðîäúëæèëè: „Íèå ñìå Õðèñòîâè ðàáè è èäâàìå äà îáúðíåì è âàñ, çàáëóäåíèòå, íà ïðàâèÿ ïúò!” À ñâåòåöúò ïàê èì îòâúðíàë: „Îòäàëå÷åòå ñå îò íàñ âèå, êîèòî âúðøèòå áåççàêîíèå, çàùîòî àïîñòîëúòãîâîðè: „Àêî äîðè è àíãåë îò íåáåòî çàïî÷íå äà
âè áëàãîâåñòâóâà íå òîâà, êîåòî ñìå âè áëàãîâåñòèëè, äà áúäå ïðîêëåò!” (Ãàë. 1:8). Ñëåä êàòî íå óñïåëè äà ñêëîíÿò ïðåïîäîáíèòå èíîöè êúì ñâîÿòà åðåñ, ðèìîêàòîëèöèòå ñå ñïóñíàëè è çàïàëèëè îò âñè÷êè ñòðàíè ñâåòàòà îáèòåë. À ïðåïîäîáíèòå, çàîáèêîëåíè îò ïëàìúöè â êóëàòà, îòïðàâèëè ãîðåùà ìîëèòâà êúì Áîãà, ñëåä êîåòî îò íåáåòî ñå ÷óë ãëàñ: „Ðàäâàéòå ñå è ñå âåñåëåòå, çàùîòî ãîëÿìà å íàãðàäàòà âè íà íåáåñàòà!” Òîçè ãëàñ ÷óëè è ìú÷èòåëèòå è ñå óïëàøèëè, íî ìðàêúò, ïîêðèâàù äóõîâíèòå èì î÷è, íå èì ïîçâîëèë äà ïðîóìåÿò ñòàíàëîòî, òúé êàòî Äóõ Ñâåòèé, Êîãîòî òå õóëåëè, íå ðàçïðúñíàë òîçè ìðàê. Òàêà áëàæåíèòå îòöè ïðåäàëè äóøèòå ñè â Áîæèèòå ðúöå. Òå èçãîðåëè â îãúíÿ êàòî æåðòâà, áëàãîïðèÿòíà Áîãó, íà 10 îêòîìâðè 1280 ã. (ñïîðåä ãðúöêè ðúêîïèñ, êîéòî ñå íàìèðà â Ïðîòàòà, â Èâåðñêèÿ è Âàòîïåäñêèÿ ìàíàñòèðè).
Èçãàðÿíåòî íà ñâ. 26 Çîãðàôñêè ìú÷åíèöè îò ðèìîêàòîëèöèòå. Ñòåíîïèñ îò öúðêâàòà â Çîãðàôñêèÿ ìàíàñòèð
Ñëåä òîâà çëîäåÿíèå áåççàêîííèòå ëàòèíöè ñ ãîëÿìà ÿðîñò ñå ïðúñíàëè ïî öÿëàòà Ñâåòà Ãîðà, ðàçîðèëè è èçãîðèëè ìíîãî ñêèòîâå è ìîíàøåñêè êèëèè, à èìóùåñòâîòî èì ðàçãðàáèëè. Ñ ãîëåìè óñèëèÿ òå ïðåâçåëè è Ïðîòàòà è ñëåä ìíîãî êðúâîïðîëèòèÿ è îïóñòîøåíèå, ïîäëîæèëè íà ìú÷èòåëíè èçòåçàíèÿ è îáåñèëè âñåïðåïîäîáíèÿ ïðîò.
„Îòòàì áåççàêîííèòå ëàòèíöè ïðåìèíàëè íà äðóãàòà ñòðàíà íà ïëàíèíàòà, êúì þã, êúäåòî ìîíàñèòå îò Êñèðîïîòàìñêèÿ ìàíàñòèð ãè ïîñðåùíàëè ñ êëîíêè â ðúöå è ãè ïðèâåòñòâàëè ñúñ ñëåäíèòå äóìè: „Ìèðúò Õðèñòîâ äà áúäå ñ âàñ!”[5] Ëàòèíöèòå èì îòãîâîðèëè: „Åñòü è áóäåò!” è âåäíàãà ñëåä òîâà çàåäíî ñ ìîíàñèòå âëåçëè â ìàíàñòèðà. Òóê òå ïîäàðèëè åäíà ÷àñò îò çàãðàáåíèòå áîãàòñòâà[6] è ñå íàçîâàëè êòèòîðè íà òàçè îáèòåë. Ìîíàñèòå (êàêâà ñúáëàçúí!) ñå ñúåäèíèëè ñ åðåòèöèòå. Íî Áîã, ïðåç âðåìå íà ìîëèòâàòà, êîãàòî âúçãëàñèëè: „Çà íàøèÿ àðõèåïèñêîï â Ðèì è çà áëàãî÷åñòèâèÿ öàð”, ïîãëåäíàë îò íåáåòî è ðàçòúðñèë çåìÿòà. Òîâà ìÿñòî, êúäåòî ñòîåëè íåäîñòîéíèòå èíîöè, êàêòî è ñòåíèòå íà ìàíàñòèðà è âñè÷êè çäàíèÿ ñå ðàçïàäíàëè, ïîäîáíî íà Éåðèõîíñêèòå ñòåíè ïî âðåìåòî íà Èèñóñ Íàâèí. Ñàìî ÷àñò îò åäíà ìàíàñòèðñêà ñòåíà îñòàíàëà íàâåäåíà çà íàçèäàíèå íà ïîòîìñòâîòî. Ìíîçèíà îò ëàòèíöèòå çàãèíàëè ïðåç âðåìå íà òîâà çåìåòðåñåíèå, êàòî îñòàíàëè óáèòè íà ìÿñòî. À äðóãè, êàòî âèäåëè òîâà çíàìåíàòåëíî ÷óäî, ñúñ ñðàì è ñúñ ñòðàõ èçáÿãàëè íà êîðàáèòå ñè. Íÿêîè îò òÿõ ïúê ñå ïîêàÿëè è îñòàíàëè êàòî ìîíàñè íà Àòîí. Ïîñðàìåíèòå îò Áîãà êñèðîïîòàìñêè èíîöè îñúçíàëè ïðåñòúïëåíèåòî ñè, ïëàêàëè ãîðêî è êàòî ïòèöè áåç ãíåçäà ñå ñêèòàëè ïî ãîðèòå, áåç äà èìà êúäå äà ïîäñëîíÿò ãëàâè, ïîíåæå òåõíèÿò ìàíàñòèð áèë íàïúëíî ðàçðóøåí çàðàäè ïðåñòúïëåíèÿòà èì. Çàåäíî ñ òîâà ñå ïðåêðàòèëî è ÷óäîòî, êîåòî äîòîãàâà ñòàâàëî â òîçè ìàíàñòèð â ÷åñò è ñëàâà íà ñâåòèòå 40 ìú÷åíèöè”[7]. Ïî âðåìå íà îñâåùàâàíåòî íà ìàíàñòèðñêèÿ õðàì, ïîä ñâåòèÿ Ïðåñòîë èçðàñíàëî ÷óäíî ðàñòåíèå è ñå îáâèëî îêîëî íåãî. Òî áèëî ïîäîáíî íà ãúáà è èìàëî 40 ñòúáëà è ãëàâè÷êè âúâ âèä íà ÿáúëêè, îò êîèòî ìíîçèíà âêóñâàëè è îçäðàâÿâàëè îò áîëåñòèòå ñè. Âñÿêà ãîäèíà òî áèëî ðàçäàâàíî íà ìíîãî õîðà è „ñå ñâúðøâàëî íà 9 ìàðò (ïî ñâåòîîòå÷åñêèÿ êàëåíäàð, à íå ïî „ãðèãîðèàíñêèÿ”, á.ì.), êîãàòî Öúðêâàòà ïðàçíóâà ïàìåòòà íà ñâåòèòå 40 ìú÷åíèöè. Òîãàâà òî ïàê èçðàñòâàëî”[8]. Ñëåä ñúñëóæåíèåòî íà èíîöèòå ñ ðèìîêàòîëèöèòå îáà÷å ÷óäîòî âåäíàãà ñå ïðåêðàòèëî[9].
„Ñêðèòèòå èíîöè, ñëåä çàìèíàâàíåòî íà äóõîáîðöèòå, èçëåçëè îò ñâîèòå ïîòàéíè ìåñòà è ñå âúðíàëè â ðàçîðåíèòå ñè è îïîæàðåíè æèëèùà. Ãîðêî îïëàêâàëè òå çàãèíàëèòå ñè ñúáðàòÿ. Öÿëàòà Àòîíñêà Ãîðà, ïîäîáíî íà Ðàõèë, îïëàêâàëà ÷åäàòà ñè...”[10]
Ïàìåòòà íà ïîñòðàäàëèòå ïî òîâà âðåìå àòîíñêè ïðåïîäîáíîìú÷åíèöè ñå ïðàçíóâà çàåäíî ñúñ âñè÷êè ñâåòöè – ñâåòîãîðñêè ïîäâèæíèöè, â ïúðâàòà íåäåëÿ ñëåä Íåäåëÿòà íà âñè÷êè ñâåòèè. Ñúùî òàêà îòäåëíî ñå ïðàçíóâà ïàìåòòà íà Èâåðñêèòå è Âàòîïåäñêèòå ïðåïîäîáíîìú÷åíèöè. Ïàìåòòà íà 26-òå Çîãðàôñêè ïðåïîäîáíîìú÷åíèöè ñå ïðàçíóâà íà 10/23 îêòîìâðè.
Îòïàäíàëèòå îò Ïðàâîñëàâèåòî àòîíñêè ìîíàñè, êîèòî ïðèåëè ñúåäèíåíèåòî ñ ðèìîêàòîëèöèòå è ñúñëóæèëè çàåäíî ñ òÿõ, áèëè ïîãðåáàíè â åäíà ïåùåðà íà ìîðñêèÿ áðÿã â îêîëíîñòèòå íà Âåëèêàòà ëàâðà, íà ñêðèòî ìÿñòî, äàëå÷ îò î÷èòå íà õîðàòà. Êàêòî ñâèäåòåëñòâàò äîñòîâåðíèòå ðàçêàçè è êàêòî ñå âèæäà îò ñíèìêàòà, òåõíèòå òåëà è äî ñåãà ëåæàò òàì, íåèçòëåëè è ÷åðíè êàòî âúãëåí, à ëèöàòà èì ñà ïðèäîáèëè óæàñåí, äåìîíîïîäîáåí âèä, çà ñòðàõ è íàçèäàíèå íà âñè÷êè, êîèòî ãè ãëåäàò, è çà âúçïîìåíàíèå íà èçâúðøåíîòî îò òÿõ ïðåñòúïëåíèå[11].
Ñíèìêàòà å âçåòà îò êíèãàòà „Äâóîñòúð ìå÷” íà ñâåòîãîðñêèÿ ìîíàõ Ïàðòåíèé Ôèëîòåèò, Àòèíà, 1934ã.
* * *
Ïðåï. Íèêîäèì Ñâåòîãîðåö êàçâà: „Ëàòèíÿíèòå ñà åðåòèöè, è íèå ñå îòâðúùàìå îò òÿõ êàòî îò åðåòèöè, ïîäîáíè íà àðèàíèòå, ñàâåëèàíèòå èëè äóõîáîðöèòå ìàêåäîíèàíè”.
* * *
Ñâåòèòåë Èãíàòèé (Áðÿí÷àíèíîâ) ñâèäåòåëñòâà çà ñúùîòî: „Ïàïèçúì – òàêà ñå íàðè÷à åðåñòà, îáõâàíàëà Çàïàäà, îò êîÿòî ïðîèçëåçëè, êàòî êëîíè îò äúðâî, ðàçëè÷íè ïðîòåñòàíòñêè ó÷åíèÿ... Áîæèÿòà áëàãîäàò å îòñòúïèëà îò ïàïèñòèòå; òå ñà ïðåäàäåíè ñàìè íà ñåáå ñè è íà ñàòàíàòà – èçîáðåòàòåë è áàùà íà âñè÷êè åðåñè, â ÷èñëîòî íà äðóãèòå – è íà ïàïèçìà”[12].
* * *
Ïðåï. Àìâðîñèé Îïòèíñêè â ñú÷èíåíèåòî ñè „Îòãîâîð íà áëàãîñêëîííèòå êúì ëàòèíñêàòà öúðêâà çà íåñïðàâåäëèâîòî âåëè÷àåíå íà ïàïèñòèòå ñ ìíèìîòî äîñòîéíñòâî íà òÿõíàòà öúðêâà” ïèøå òàêà:
„Íàïðàçíî íÿêîè îò ïðàâîñëàâíèòå ñå óäèâÿâàò íà ñúùåñòâóâàùàòà ïðîïàãàíäà â Ðèìñêàòà öúðêâà, íà ìíèìîòî ñàìîîòâåðæåíèå è äåéíîñò íà íåéíèòå ìèñèîíåðè è óñúðäèå íà ëàòèíñêèòå ñåñòðè íà ìèëîñúðäèåòî, è íåïðàâèëíî ïðèïèñâàò íà ëàòèíñêàòà öúðêâà òàêàâà âàæíîñò, êàòî ÷å ëè ñëåä îòïàäàíåòî ѝ îò Ïðàâîñëàâíàòà Öúðêâà, òàçè ïîñëåäíàòà íå îñòàíàëà ñúùàòà, à èìà íåîáõîäèìîñò äà òúðñè ñúåäèíåíèå ñ íåÿ. Ïðè ñòðîãî èçñëåäâàíå òîâà ìíåíèå ñå îêàçâà ëúæëèâî; à åíåðãè÷íàòà ëàòèíñêà äåéíîñò íå ñàìî íå ñúáóæäà óäèâëåíèå, íî íàïðîòèâ – ñúáóæäà äúëáîêî ñúæàëåíèå â ñúðöàòà íà áëàãîìèñëåùèòå è ðàçáèðàùèòå èñòèíàòà ëþäå.
Ïðàâîñëàâíàòà Èçòî÷íà Öúðêâà îò àïîñòîëñêèòå âðåìåíà è äîñåãà ñúáëþäàâà íåèçìåííè è íåïîâðåäåíè îò íîâîâúâåäåíèÿ êàêòî Åâàíãåëñêîòî è Àïîñòîëñêî ó÷åíèå, òàêà è ïðåäàíèåòî íà ñâ. Îòöè è ïîñòàíîâëåíèÿòà íà Âñåëåíñêèòå ñúáîðè... À Ðèìñêàòà öúðêâà îòäàâíà ñå å îòêëîíèëà â åðåñ è íîâîâúâåäåíèå. Îùå Âàñèëèé Âåëèêè èçîáëè÷àâàë â òîâà íÿêîè åïèñêîïè íà Ðèì â ïîñëàíèåòî ñè äî Åâñåâèé Ñàìîñàòñêè. „Èñòèíàòà òå íå çíàÿò è íå æåëàÿò äà ÿ çíàÿò; ñ òåçè, êîèòî èì èçâåñòÿâàò èñòèíàòà, òå ñïîðÿò, à ñàìè óòâúðæäàâàò åðåñòà” (Îêðúæ. ïîñë., ¤ 7).
Àïîñòîë Ïàâåë çàïîâÿäâà äà ñòðàíèì îò ïîâðåäåíèòå îò åðåñ, à íå äà òúðñèì äà ñå ñúåäèíÿâàìå ñ òÿõ, êàçâàéêè: „Ñòðàíè îò åðåòèê, ñëåä êàòî ãî ïîñúâåòâàø âåäíúæ è äâàæ, çíàåéêè, ÷å òàêúâ ÷îâåê ñå å èçâðàòèë è ãðåøè, êàòî ñàì îñúæäà ñåáå ñè” (Òèò. 3:10-11). Ñúáîðíàòà Ïðàâîñëàâíà Öúðêâà å ïðàâèëà íå äâóêðàòíî, à ìíîãîêðàòíî óâåùàíèå íà ÷àñòíàòà Ðèìñêà öúðêâà, íî ïîñëåäíàòà, íå îáðúùàéêè âíèìàíèå íà âñè÷êè ñïðàâåäëèâè óáåæäåíèÿ íà ïúðâàòà, îñòàíàëà óïîðèòà â ñâîÿ ïîãðåøåí íà÷èí íà ìèñëåíå è äåéñòâèå...
Ðèìñêàòà öúðêâà, òúé êàòî íå ïàçè ñâÿòî Ñúáîðíèòå è Àïîñòîëñêèòå ïîñòàíîâëåíèÿ, à ñå å îòêëîíèëà â íîâîâúâåäåíèÿ è â íåïðàâè ìúäðóâàíèÿ, òî ñúâñåì íå ïðèíàäëåæè êúì Åäíàòà Ñâÿòà è Àïîñòîëñêà Öúðêâà.
 Ïðàâîñëàâíàòà Öúðêâà âÿðâàìå, ÷å õëÿáúò è âèíîòî â òàéíñòâîòî Åâõàðèñòèÿ ñå ïðåñúùåñòâÿâàò ÷ðåç ïðèçîâàâàíåòî è ñëèçàíåòî íà Ñâåòèÿ Äóõ. À ëàòèíöèòå ñ÷åëè çà íåíóæíî òîâà ïðèçîâàâàíå è ãî èçêëþ÷èëè îò ñâîÿòà ëèòóðãèÿ. È òúé, êîéòî ðàçáèðà, íåêà ñàì äà ðàçáåðå çà ëàòèíñêàòà åâõàðèñòèÿ”[13].
* * *
Ñâ. ïðàâ. Éîàí Êðîíùàäñêè å êàçàë: „Âåðíè ñà äóìèòå íà íàøèÿ Ñïàñèòåë Èèñóñ Õðèñòîñ: „Êîéòî íå å ñ Ìåíå, òîé å ïðîòèâ Ìåíå” (Ìàò. 12:30). Êàòîëèöèòå, ëóòåðàíèòå è ðåôîðìàòèòå ñà îòïàäíàëè îò Õðèñòîâàòà Öúðêâà... Òå ÿâíî âúðâÿò ïðîòèâ Õðèñòà è Íåãîâàòà Öúðêâà”[14].
* * *
Èç æèòèåòî íà ïðåï. Ñåðãèé Ðàäîíåæêè.
„Çà æèòèåòî íà òîçè ïðåïîäîáåí íàø îòåö Ñåðãèé è çà ìíîãîòî ìó ÷óäåñà èìà îòäåëíà êíèãà, ïå÷àòàíà â öàðñòâàùèÿ ãðàä Ìîñêâà, â êîÿòî ìåæäó äðóãèòå ÷óäåñà íà ñâåòåöà ñå íàìèðà è òîâà. Ñëåä ÷îâåêîóáèéñòâåíîòî Ôëîðåíòèíñêî ñáîðèùå[15], êúäåòî ìíîæåñòâî áëàãî÷åñòèâè àðõèåðåè è éåðåè, êîèòî íå ïîæåëàëè äà ñå ïðèñúåäèíÿò êúì ëàòèíñêîòî çàáëóæäåíèå, ñ ðàçëè÷íè ìú÷åíèÿ áèëè ïîãóáåíè îò ðèìëÿíèòå, åäèí ïðåçâèòåð îò âåëèêîðóñêèòå îáëàñòè, êîéòî áèë îòèøúë íà òîçè ñúáîð ñ Êèåâñêèÿ ìèòðîïîëèò Èñèäîð (îòïàäíàë ïî-êúñíî îò Ïðàâîñëàâèåòî), – èìåòî íà ïðåçâèòåðà áèëî Ñèìåîí – òîé ïðåòúðïÿë îò îòñòúïíèêà ìèòðîïîëèò Èñèäîð ìíîãî ñêúðáè è ìú÷åíèÿ â òúìíèöà, è îêîâè çà áëàãî÷åñòèåòî. Íî êàòî óñïÿë äà ñå îñâîáîäè îò çàòâîðíè÷åñòâîòî, òîé ñå ñãîâîðèë ñ Òâåðñêèÿ ïîñëàíèê Òîìà è èçáÿãàë îò ëàòèíñêèÿ ãðàä çà ñâîÿòà ñòðàíà. Êîãàòî îáà÷å áèë â ãîëÿìà ïå÷àë è íåäîóìåíèå ïðè ïúòóâàíåòî ñè, çàðàäè òðóäíîñòèòå ïðè ïðåõîäà, è ëåãíàë ìàëêî äà ïî÷èíå, òîé çàäðÿìàë. È âèäÿë ÷åñòåí ñòàðåö, ñòîÿù íàä íåãî, êîéòî ãî âçåë çà äÿñíàòà ðúêà è ìó êàçàë: „Òè áëàãîñëîâè ëè ñå îò Åôåñêèÿ åïèñêîï Ìàðê, êîéòî ñëåäâà ñòúïêèòå íà Àïîñòîëèòå?” Òîé îòâúðíàë: „Âèäÿõ, ãîñïîäèíå, ÷óäíèÿ è êðåïúê ìúæ è ñå áëàãîñëîâèõ îò íåãî”. À ñòàðåöúò ðå÷å: „Òîçè ÷îâåê å áëàãîñëîâåí îò Áîãà, çàùîòî îò îíîâà ñóåòíî ëàòèíñêî ñáîðèùå íèêîé íå ìîæà äà ãî ïîáåäè, íèòî èìîòè, íèòî ëàñêàòåëñòâà, íèòî çàïëàõè çà ìú÷åíèÿ. Òè ïðî÷åå, ó÷åíèåòî è íàñòàâëåíèÿòà, êîèòî ñè ÷óë îò áëàæåíèÿ Ìàðê, ïðîïîâÿäâàé êúäåòî îòèäåø, íà âñè÷êè ïðàâîñëàâíè, êîèòî èìàò ïðåäàíèÿòà íà ñâåòèòå Àïîñòîëè è çàïîâåäèòå íà ñâåòèòå Îòöè îò Ñåäåìòå ñúáîðà, òà òîçè, êîéòî èìà èñòèíñêè ðàçóì, äà íå ñå ïðåëúñòè. À çà èçìèíàâàíåòî íà ïúòÿ íå ñêúðáåòå, çàùîòî àç ñúì íåîòñòúïíî ñ âàñ è ùå âè ïðåâåäà áåç òðóäíîñòè”. Òîâà è ìíîãî äðóãî êàòî èçðåêúë òîçè ÷åñòåí ñòàðåö, ïðåçâèòåðúò ãî ïîïèòàë: „Ãîñïîäèíå, êàæè ìè, êîé ñè òè? Ïîíåæå ìèñëÿ, ÷å ñè ïðàòåí îò Áîãà, çà äà èçâåäåø íàñ, îò÷àÿëèòå ñå, îò òàçè ÷óæäà çåìÿ”. ßâèëèÿò ñå îòâúðíàë: „Àç ñúì Ñåðãèé, êîãîòî òè ïðåäè ïðèçîâàâàøå è ìè ñå ìîëåøå â òâîÿòà ìîëèòâà, è îáåùà äà äîéäåø â ìîÿòà îáèòåë”. Ñëåä òîâà âèäåíèå ïðåçâèòåðúò ñå ñúáóäèë, çàðàäâàë ñå è êàçàë íà ñâîÿ ñïúòíèê Òîìà êàêâî å âèäÿë è ÷óë. È òðúãíàëè ðàäîñòíè ïî ïúòÿ ñè, è ñêîðî ñ Áîæèåòî ïîêðîâèòåëñòâî è ñ ìîëèòâèòå íà ñâîÿ çàñòúïíèê ïðåïîäîáíè Ñåðãèé çäðàâè è íåâðåäèìè äîñòèãíàëè Ðóñêàòà ñòðàíà. Êàòî ðàçêàçâàëè çà ïîìîùòà è ÿâÿâàíåòî íà ñâåòåöà, òå ïðîïîâÿäâàëè ÷óòîòî îò íåãî è èçâåñòèëè çà âñè÷êî, ñòàíàëî íà Ôëîðåíòèíñêîòî ñáîðèùå.
À òîâà ñå ñïîìåíà òóê íå áåçïðèëè÷íî çà ñåãàøíîòî âðåìå, â êîåòî ñâåòîòî áëàãî÷åñòèå òâúðäå ìíîãî å õóëåíî è ãîíåíî îò ðèìëÿíèòå. Çà äà âèäÿò ÷åäàòà íà Èçòî÷íàòà Öúðêâà, ÷å ñòúëáúò íà Öúðêâàòà – ïðåïîäîáíèÿò íàø îòåö Ñåðãèé, è ñëåä ïðåñòàâëåíèåòî ñè[16] ïîêàçà, ÷å Ôëîðåíòèíñêèÿò ñúáîð å íåïðàâåäåí, è íå áëàãîâîëè êúì ðèìñêîòî ñóåòíî ïðåïèðàíå çà âÿðàòà. Çàùîòî íàøàòà âÿðà, ñïîðåä àïîñòîëà, å „íå â óáåäèòåëíè äóìè íà ÷îâåøêà ìúäðîñò, à â ïðîÿâà íà äóõ è ñèëà” (1 Êîð. 2:4)”[17].
* * *
Èç æèòèåòî íà ïðåï. Àãàïèò Êèåâî-Ïå÷åðñêè (1/14 þíè).
„Ñëåä ìíîãî òðóäîâå è áîãîóãîäíè ïîäâèçè ñå ðàçáîëÿë è ñàì òîçè áåçâúçìåçäåí ëåêàð – áëàæåíèÿò ñòàðåö Àãàïèò. Êàòî óçíàë òîâà, ñïîìåíàòèÿò ëåêàð àðìåíåö äîøúë äà ãî ïîñåòè... Ìåæäó òîâà ïðè ïðåïîäîáíè Àãàïèò, ñàì òîëêîâà òåæêî áîëåí, äîíåñëè îò Êèåâ äðóã áîëåí çà èçöåëåíèå. Áëàæåíèÿò ÷ðåç ÷óäåñíàòà Áîæèÿ ïîìîù ñòàíàë, ñÿêàø íå áîëåäóâàë, è êàòî âçåë ñâîèòå îáè÷àéíè áèëêè, êîèòî ïîëçâàë çà õðàíà, ãè ïîêàçàë íà àðìåíåöà ñ äóìèòå: „Åòî áèëêèòå, êîèòî ìè ñëóæàò çà ëåêàðñòâî. Âèæ è ðàçáåðè”. À òîé ïîãëåäíàë è êàçàë íà ñâåòåöà: „Òå íå ñà îò íàøèòå, íî ìèñëÿ, ÷å ñà îò Àëåêñàíäðèÿ”. Áëàæåíèÿò ñå íàäñìÿë íàä íåâåæåñòâîòî ìó, äàë íà áîëíèÿ äà èçïèå îò òåçè áèëêè è êàòî ñå ïîìîëèë, íàïðàâèë ãî çäðàâ. Ïîñëå êàçàë íà àðìåíåöà: „×åäî, ìîëÿ òå, ÿæ îò òåçè áèëêè çàåäíî ñ ìåí, àêî èñêàø; çàùîòî íÿìàì ñ êàêâî äà òå íàãîñòÿ”. Àðìåíåöúò ìó îòâúðíàë: „Íèå, îò÷å, ïîñòèì ÷åòèðè äíè ïðåç òîçè ìåñåö è ñåãà å ïîñò”[18]. Êàòî ÷óë òîâà, áëàæåíèÿò ïîïèòàë: „Êîé ñè òè è îò êîÿ âÿðà?” Òîé îòãîâîðèë: „Íèìà òè íå ñè ÷óâàë çà ìåíå, ÷å ñúì àðìåíåö?” Áëàæåíèÿò ìó êàçàë: „Êàê òîãàâà ñè ñå îñìåëèë äà âëåçåø òóê, äà îñêâåðíèø ìîÿòà êèëèÿ è äà äúðæèø ìîÿòà ãðåøíà ðúêà!? Èçëåç îò êèëèÿòà ìè, èíîâåðåöî è íå÷åñòèâåöî!”[19]
* * *
Èç æèòèåòî íà ïðåï. Àíòîíèé Ðèìëÿíèí.
„Ïðåïîäîáíè Àíòîíèé áèë ðîäåí è âúçïèòàí âúâ âåòõèÿ Ðèì â òåçè âðåìåíà, êîãàòî Çàïàäíàòà öúðêâà âå÷å ñå áèëà îòäåëèëà îò åäèíñòâîòî ñ Èçòî÷íàòà áëàãî÷åñòèâà Öúðêâà (ê.ì. è íàò.). Ðîäèòåëèòå íà ñâåòåöà òàéíî ïàçåëè áëàãî÷åñòèåòî (Ïðàâîñëàâíàòà âÿðà, á.ì.), è ìíîçèíà äðóãè ïðàâåëè ñúùîòî, òàéíî äúðæåéêè Èçòî÷íîòî èçïîâåäàíèå. Îòðîêúò áèë äàäåí äà ñå ó÷è äà ÷åòå è ïèøå, è èçó÷èë íå ñàìî ðèìñêèÿ åçèê, íî è ãðúöêè, çà äà ÷åòå è ðàçáèðà Áîæåñòâåíîòî Ïèñàíèå. Êîãàòî ïîðàñíàë äî ïúëíîëåòèå, òîé óñâîèë îò ñâîèòå äîáðè ðîäèòåëè ñâåòîòî áëàãî÷åñòèå è ñå óòâúðäèë â íåãî îò ÷åòåíåòî íà êíèãèòå, íàä êîèòî óñúðäíî çàëÿãàë, è âíèìàòåëíî ñëåäâàë ïðåäàíèÿòà íà ñâåòèòå Îòöè, êîèòî ñà èçÿñíèëè è óòâúðäèëè Ïðàâîñëàâíàòà âÿðà ÷ðåç ñåäåìòå Âñåëåíñêè ñúáîðà, è çà òåçè ïðåäàíèÿ êðåïêî ñå ïðèäúðæàë. Ñëåä êàòî ðîäèòåëèòå ìó ñå ïðåñåëèëè ïðè Ãîñïîäà, þíîøàòà çàïî÷íàë äà ðàçäàâà íà áåäíèòå èìóùåñòâîòî, îñòàíàëî îò ðîäèòåëèòå ìó, êàòî æåëàåë äà ïðåçðå ñâåòñêàòà ñóåòà è äà ñëóæè íà Áîãà, à îñâåí òîâà èñêàë äà íàïóñíå è Ðèì, ïîíåæå âèæäàë ñìóòîâåòå, ðàçäîðèòå è ãîëåìèòå ìåòåæè, êîèòî ñå âúðøåëè â íåãî ïðåç òåçè âðåìåíà. Áúðçàéêè äà èçëåçå îòòàì, òîé ñëîæèë çëàòî, ñðåáðî, öúðêîâíè ñúñúäè è äðóãè ñêúïîöåííè âåùè îò îñòàíàëîòî èìóùåñòâî â åäíà áú÷âà è êàòî ÿ ñòåãíàë ñ æåëåçíè îáðú÷è, õâúðëèë ÿ â ìîðåòî, âúçëàãàéêè òîâà íà Áîæèÿ ïðîìèñúë. À ñàì îòèøúë â ïóñòèíÿòà è êàòî íàìåðèë íÿêúäå ïóñòèííîæèòåëè-ìîíàñè, ñðåä êîèòî èìàëî è åäèí ïðåçâèòåð, óìîëèë ãè äà ãî ïðèåìàò â ñúæèòåëñòâî è â ñâîÿ ÷èí, à òå åäâà ñêëîíèëè äà ãî ïðèåìàò, ïîíåæå âèæäàëè, ÷å å ìëàä, åäâà íà îñåìíàäåñåò ãîäèíè. Ñëåä êàòî Àíòîíèé ñå çàñåëèë â ïóñòèíÿòà ïðè òåçè áîãîóãîäíè ìîíàñè, áèë îáëå÷åí â ìîíàøåñêèÿ îáðàç è ïðåæèâÿë òàì äâàäåñåò ãîäèíè âúâ âñÿêî ïîñëóøàíèå è ïîñòíè÷åñêè ïîäâèçè. À êîãàòî íàñòàíàëî ïîñëåäíîòî ãîíåíèå íà áëàãî÷åñòèâèòå îò îòñòúïíèöèòå è äîñòèãíàëî äî ïóñòèííèòå æèëèùà, è ìíîçèíà áèëè çàëàâÿíè è èçìú÷âàíè, òåçè ìîíàñè-ïóñòèííîæèòåëè ñå ðàçïðúñíàëè îò ãîíåíèåòî, è îòèøëè êîé êúäåòî ìîæåë äà ñå ñêðèå. Ïðåïîäîáíè Àíòîíèé ñúùî ñè òðúãíàë îòòàì è õîäåë ïî íåïðîõîäèìèòå ìåñòà â ïóñòèíÿòà. Êàòî íàìåðèë íà ìîðñêèÿ áðÿã åäíà ñêàëà, òîé çàïî÷íàë äà æèâåå íà íåÿ, è äåíåì è íîùåì íåïðåñòàííî ñå ìîëåë íà Áîãà, áåç äà èìà êîëèáà, íèòî íÿêàêúâ ïîêðèâ... Ñëåä êàòî æèâÿë íà òàçè ñêàëà åäíà ãîäèíà è äâà ìåñåöà, â ïåòèÿ äåí íà ìåñåö ñåïòåìâðè, â 6614-òà ãîäèíà îò Ñúòâîðåíèåòî íà ñâåòà (à îò Âúïëúùåíèåòî íà Õðèñòà 1106-òà) ñå íàäèãíàëè ãîëåìè âåòðîâå, ìîðåòî òâúðäå ìíîãî ñå ðàçâúëíóâàëî è âúëíèòå âúçëèçàëè äî ñêàëàòà, íà êîÿòî áèë ïðåïîäîáíèÿò. È âíåçàïíî åäíà âúëíà ñå óñòðåìèëà, ïîäõâàíàëà ñêàëàòà ñ ïðåïîäîáíèÿ è ãî ïîíåñëà ëåêî, êàòî íà êîðàá. Î, äèâíî ÷óäî! Êîé íÿêîãà å âèäÿë èëè ÷óë ñêàëà äà ïëàâà âúðõó âîäàòà?...” Ïî-íàòàòúê â æèòèåòî ñå îïèñâà êàê ïî Áîæèÿ ïðîìèñúë ñêàëàòà çà äâà äíè äîñòèãíàëà ïî âîäà Ðóñêàòà çåìÿ è ñå ñïðÿëà áëèçî äî Íîâãîðîä, êàêòî è ÷óäåñàòà, èçâúðøåíè îò ñâåòåöà òàì[20].
Ïðåïîäîáíè Àíòîíèé Ðèìëÿíèí å Áîæèé óãîäíèê, ÷èéòî æèâîò å èçîáëè÷åíèå çà ðèìîêàòîëè÷åñêàòà åðåñ. Íå çàòîâà ëè è íå îò èêóìåíè÷åñêè ñúîáðàæåíèÿ ëè (äà íå ñå îñêúðáÿò ðèìîêàòîëèöèòå) íåãîâîòî æèòèå, êîåòî ãî èìà â öúðêîâíîñëàâÿíñêèòå ÷åòè-ìèíåè, ñëåä òîâà, â äîïúëíåíîòî è ïðåðàáîòåíî 12-òîìíî èçäàíèå îò íà÷àëîòî íà ÕÕ âåê íà Æèòèÿòà íà ñâåòèèòå íà ðóñêè åçèê ëèïñâà[21]? Èíòåðåñíî ñúâïàäåíèå å, ÷å è ðàçêàçúò îò æèòèåòî íà ïðåï. Ñåðãèé Ðàäîíåæêè, êîéòî ïðèâåäîõìå îò öúðêîâíîñëàâÿíñêèòå ÷åòè-ìèíåè è â êîéòî ñå èçîáëè÷àâà ðèìîêàòîëè÷åñêàòà åðåñ, â òîâà ïî-íîâî è ïî-ïúëíî èçäàíèå íà ðóñêè íà Æèòèÿòà íà ñâåòèèòå ñúùî ëèïñâà.
Äà íå áè ïðåïîäîáíè Àíòîíèé Ðèìëÿíèí, òîçè äèâåí ïðàâåäíèê, äà å áèë ïî-íåðàçñúäëèâ èëè ïî-íåáðàòîëþáèâ îò äíåøíèòå ïðàâîñëàâíè èêóìåíèñòè, çàäåòî íå å íàðè÷àë åðåòèöèòå-ðèìîêàòîëèöè „ñâîè èíîñëàâíè áðàòÿ â Õðèñòà” è íå ñå å ïîáðàòèìÿâàë ñ òÿõ, à ñå å ïðåäïàçâàë îò åðåñèòå è çàáëóæäåíèÿòà èì è êðåïêî ñå ïðèäúðæàë êúì ïðåäàíèÿòà íà ñâåòèòå Îòöè? Âñúùíîñò ïðîñëàâÿéêè ãî, Áîã å çàñâèäåòåëñòâàë, ÷å ñâ. Àíòîíèé å ïîñòúïèë âÿðíî è áîãîóãîäíî. Òàêîâà Áîæåñòâåíî ñâèäåòåëñòâî îáà÷å ëèïñâà çà ïðàâîñëàâíèòå èêóìåíèñòè. À êàêâî èìà çà òÿõ, ùå âèäèì ïî-íàòàòúê.
[1] http://ru.wikipedia.org/wiki/Ïðàâîñëàâèå_è_êàòîëèöèçì
[2] Äóìàòà „ïðè÷àñòèå” â ñòàðîðóñêèÿ åçèê îçíà÷àâà âúîáùå „ñúó÷àñòèå”, „ñúïðè÷àñòíîñò” â íåùî.
[3] Íÿêîè èçñëåäîâàòåëè ïîäëàãàò íà ñúìíåíèå àâòîðñòâîòî íà ïðåï. Òåîäîñèé, íî àðãóìåíòèòå èì ñà íåóáåäèòåëíè. Ñåðèîçíè àðãóìåíòè â ïîëçà íà àâòîðñòâîòî ìó ïðèâåæäà èçñëåäîâàòåëÿò íà òâîð÷åñòâîòî íà ïðåï. Òåîäîñèé È. Ï. Åðåìèí. (Òðóäû Îòäåëà äðåâíå-ðóññêîé ëèòåðàòóðû. ò. V. Ëèòåðàòóðíîå íàñëåäèå Ôåîäîñèÿ Ïå÷åðñêîãî. ÀÍ ÑÑÑÐ, 1947, ñ. 159-162).
[4] Òàêà, ñïîðåä „Ñêàçàíèåòî çà ÷óäîòâîðíàòà èêîíà íà Áîæèÿòà Ìàéêà, íàðå÷åíà „Àêàòèñòíà”, íàìèðàùà ñå â Çîãðàôñêèÿ ìàíàñòèð”, Ïðåñâåòà Áîãîðîäèöà íàðåêëà ðèìîêàòîëèöèòå, êîèòî äíåøíèòå ïðàâîñëàâíè èêóìåíèñòè íàðè÷àò „ñâîè èíîñëàâíè áðàòÿ â Õðèñòà”. À „Ïîâåñò çà ñâåòèòå 26 Çîãðàôñêè ïðåïîäîáíîìú÷åíèöè” ïðèâåæäà òåçè Íåéíè äóìè: „...áîãîïðîòèâíèòå ðèìëÿíè íàïàäíàõà òîâà èçáðàíî îò Ìåí ìÿñòî è âå÷å ñà íàáëèçî...”
[5] Ïî ïîäîáåí íà÷èí è äíåøíèòå ïðàâîñëàâíè èêóìåíèñòè ïîçäðàâÿâàò ðèìîêàòîëèöèòå, êîãàòî õîäÿò íà „áîãîñëóæåíèÿòà” èì.
[6] Ñòðåìåæúò íà Ðèìîêàòîëè÷åñêàòà öúðêâà çà çåìíà âëàñò è îáîãàòÿâàíå å âñåèçâåñòåí. Ïî âðåìå íà „êðúñòîíîñíèòå” ïîõîäè, ïî ïîäîáåí íà÷èí, êàêòî ñå ñïîìåíàâà òóê, ñà áèëè çàãðàáåíè îãðîìíè áîãàòñòâà. Îò èñòîðèÿòà å èçâåñòíî, ÷å â ñðåäíîâåêîâèåòî ïàïèòå ñ ãîëÿìà ãîðäîñò, íàñèëèå è èçìàìè âèíàãè ñà ñå ñòðåìåëè äà äúðæàò â ïîä÷èíåíèå çàïàäíèòå êðàëñòâà, îò êîèòî èçâëè÷àëè íåèç÷èñëèìè ìàòåðèàëíè îáëàãè. Ñëåä âñè÷êî òîâà ÷óäíî ëè å, ÷å äíåñ Ðèìîêàòîëè÷åñêàòà öúðêâà å áîãàòà è ðàçâèâà ãîëÿìà ñîöèàëíà è áëàãîòâîðèòåëíà äåéíîñò çà ñìåòêà íà çàãðàáåíîòî ñ íåïðàâäà ïðåç âåêîâåòå? Êàêòî è â íàñòîÿùàòà ïîâåñò ìú÷èòåëèòå ñå íàðåêëè „êòèòîðè”, áëàãîñêëîííî äàðÿâàéêè íà êñèðîïîòàìñêèòå èêóìåíèñòè çàãðàáåíîòî îò äðóãèòå àòîíñêè ìàíàñòèðè ñ êðúâîïðîëèòèÿ è íàñèëèÿ.
[7] http://sveta-gora-zograph.com/manastira/slova.php?id=6
[8] http://sveta-gora-zograph.com/manastira/slova.php?id=6
[9] Òîâà å áèëî ÿâåí Áîæåñòâåí çíàê, ÷å ñúñëóæåíèåòî íà êñèðîïîòàìñêèòå ìîíàñè ñ ðèìîêàòîëèöèòå å áèëî ãðÿõ ïðîòèâ Ïðàâîñëàâèåòî è ïðîòèâ Áîãà. Ñúñëóæåíèÿòà íà äíåøíèòå ïðàâîñëàâíè èêóìåíèñòè ñ ðèìîêàòîëèöèòå îáà÷å ñ íèùî íå ñå îòëè÷àâàò ïî ñúùåñòâî îò âúïðîñíîòî ñúñëóæåíèå, çàðàäè êîåòî ñå ïðåêðàòèëî ÷óäîòî íà ñâåòèòå 40 Ìú÷åíèöè.
[10] http://sveta-gora-zograph.com/manastira/slova.php?id=6
[11] Ïîâåñò çà ñâ. 26 Çîãðàôñêè ìú÷åíèöè. Òåñàëîíèêè, Ãúðöèÿ, 1992, ñ. 36-37.
[12] http://ru.wikipedia.org/wiki/Ïðàâîñëàâèå_è_êàòîëèöèçì
[13] http://www.pravoslavie.ru/put/nasledie/blagosklonlatin.htm
[14] http://ru.wikipedia.org/wiki/Ïðàâîñëàâèå_è_êàòîëèöèçì
[15] Ôëîðåíòèíñêèÿò ñúáîð ñå ïðîâåë ïðåç 1439-1442 ã. Íà íåãî ôîðìàëíî áèëà ñêëþ÷åíà óíèÿ ìåæäó Ðèìîêàòîëè÷åñêàòà öúðêâà è Ïðàâîñëàâíàòà Öúðêâà, êîÿòî ïîäïèñàëè ïîâå÷åòî ïðàâîñëàâíè äåëåãàòè-éåðàðñè. Íà òîçè ñúáîð çàùèòíèê íà Ïðàâîñëàâèåòî áèë ñâ. Ìàðê Åôåñêè, êîéòî íå ïîäïèñàë óíèÿòà. Òâúðäàòà ïîçèöèÿ íà ñâ. Ìàðê ñå îêàçàëà ðåøàâàùà è óíèÿòà íå óñïÿëà äà ñå íàëîæè.
[16] „Ïðåñòàâëéí¿å” íà ñëàâ. îçíà÷àâà êîí÷èíàòà íà æèâîòà (ïðåìèíàâàíåòî îò âðåìåííèÿ âúâ âå÷íèÿ æèâîò).
[17] Æèòèå íà ïðåï. Ñåðãèé Ðàäîíåæêè. ×åòè-ìèíåé, 25 ñåïòåìâðè.
[18] Àðìåíöèòå, êîèòî ñà ìîíîôèçèòè, ñà èçìèñëèëè ñâîé ò. íàð. „àðöèâóðèåâ ïîñò” (â ÷åñò íà åäíî êó÷å, íà èìå Àðöèâóðèé), êîéòî òå ïîñòÿò â ñåäìèöàòà ñëåä Íåäåëÿòà íà ìèòàðÿ è ôàðèñåÿ.  ñúùàòà òàçè ñåäìèöà ñâ. Ïðàâîñëàâíà Öúðêâà å óñòàíîâèëà äà ñå ÿäå áëàæíî äîðè â ñðÿäà è ïåòúê, çà äà ïîêàæåì ïúëíàòà ñè íåïðè÷àñòíîñò êúì áîãîìåðçêèÿ åðåòè÷åñêè ïîñò.
[19] Êèåâî-Ïå÷åðñêè ïàòåðèê. Èçäàâà Áåëî÷åðêîâñêè ìàíàñòèð „Ñâ. ñâ. Ïåòúð è Ïàâåë”, 2013, ñ. 184-185.
[20] ×åòè-ìèíåé, 3 àâãóñò.
[21] Òàì ñàìî å óïîìåíàòî, ÷å íà òîçè äåí ñå ÷åñòâà ïàìåòòà íà ñâåòåöà, è òîëêîâà. Âèæ íàïð. Æèòiÿ Ñâÿòûõú íà ðóññêîìú ÿçûêѣ, èçëîæåííûÿ ïî ðóêîâîäñòâó ×åòüèõú-Ìèíåé ñâ. Äèìèòðiÿ Ðîñòîâñêàãî. Ì., 1903.